Değerli Ehl-i Sünnet Alimi Elmalılı M. Hamdi Yazır ve Kuran-ı Kerim’in İlk Türkçe Tercümesi

Değerli Ehl-i Sünnet Alimi Elmalılı M. Hamdi Yazır ve Kuran-ı Kerim’in İlk Türkçe Tercümesi

Değerli Ehl-i Sünnet Alimi Elmalılı M. Hamdi Yazır ve Kuran-ı Kerim’in İlk Türkçe Tercümesi
Cumhuriyet dönemine yetişmiş son dönem Osmanlı ulemasından olan Elmalılı Hamdi Yazır, hazırladığı Kuran-ı Kerim tefsiri ile herkes tarafından tanınmıştır.
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Müslüman Türk halkının İslam dinini daha iyi anlayabilmesi için büyük çabalar sarf etmiş bir İslam alimidir. 1877 yılında Antalya’nın Elmalı ilçesinde doğmuştur. Babası, Elmalı Mahkemesi’nde başkatiplik yapan Numan Efendi’dir. Annesi ise Elmalı alimlerinden Mehmet Efendi’nin kızı Fatma Hanım’dır.
Memleketinden ötürü “Elmalılı” olarak anılmış, soyadı kanunu çıktıktan sonra da “Yazır” soyadını almıştır. İlk öğrenimini Elmalı’da tamamladıktan sonra 1892 yılında İstanbul’a gelmiş ve o dönemin alimlerinden Kayserili Mahmut Hamdi Efendi’den dersler almıştır. İstanbul’daki diğer tanınmış hocaların da derslerine devam ettikten sonra, 1906 yılında “Bayezit dersiamı” (Osmanlı döneminde camilerde ders vermeye yetkili kişi olan profesör) olarak diplomasını almıştır. Aynı yıl yapılan seçimlerde Antalya Milletvekili olmuş ve II. Meşrutiyet’in bu ilk meclisinde, özellikle 1876 “Kanun-i Esasi” sinin (anayasanın) değiştirilmesinde önemli rol oynamıştır.
1909 yılında, günümüzde Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak bilinen Mülkiye Mektebi’nde ve yine aynı yıllarda Hukuk konusunda dersler vermiştir. Daha sonra Bediüzzaman Said Nursi, Mehmed Akif gibi meşhur simaların üyesi olduğu Şeyhü’l-İslâmlığa bağlı Yüksek Müşavere Heyeti üyeliğine ve bir müddet sonra da başkanlığına tayin edilmiştir. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Vakıflar Bakanlığı görevini yapmıştır.
Cumhuriyet’in ilanı ile çalışmalarına yirmi yıl kadar evinde devam etmiştir. Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün isteği üzerine, Türk Milletinin dini kaynağından öğrenebilmesi amacıyla “Hak Dini Kur’an Dili” tefsirini hazırlamıştır. Türk İslam tarihinde çok önemli bir yeri olan bu eser, Elmalılı Hamdi Efendi tarafından yirmi yılda tamamlanmıştır.
Önemli bir birikim ve kültüre sahip olan Elmalılı Hamdi Efendi, Türkçe’nin yanında Arapça ve Farsça ile şiir yazacak kadar üst seviyede bir bilgiye sahipti. Ancak yazılarında sade bir Türkçe kullanmaya gayret göstermiştir.
Uzun bir süre felsefe ile de ilgilenen Elmalılı Hamdi Yazır, Batılı yazarların bazı eserlerini tercüme etmiştir. Bu eserlerde ileri sürülen konulara eleştirel yaklaşım sergileyen Elmalılı Hamdi Efendi, felsefe ve din arasında cereyan eden tartışmalara çözüm bulmaya çalışmıştır. Filozofların gerçeği kavrayamadıklarını belirtmiş, akıl ile iman bütünleştiği zaman gerçeğin kavranıp doğrulanabileceği fikrini savunmuştur. Bu yolla Yüce Allah’ın yaratış delillerinin anlaşılacağını belirtmiş; evrende mevcut olan ve insanları hayrete düşüren sanat eserlerinin yanında, canlı ve cansız varlıkların da Allah’ın varlığına delil teşkil ettiğini vurgulamıştır.
Uzun zaman devam eden kalp yetmezliği rahatsızlığından ötürü 27 Mayıs 1942 tarihinde Erenköy’de vefat eden Elmalılı Hamdi Yazır’ın naaşı Sahrayıcedid Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından oluşturulan bir kurul, Yüce Kuran’ın tercüme edilerek Türk halkına sunulmasına karar verdi. Kuran-ı Kerim’in tefsiri konusu Elmalılı Hamdi Yazır’a teklif edildi. Elmalılı Hamdi Yazır, Kuran-ı Kerim tefsirini uzun yıllar boyunca evinden çıkmadan, büyük bir titizlikle hazırlamış, meali ve tefsiri birlikte oluşturmuştur. Elmalılı Hamdi Efendi’nin “Hak Dini Kuran Dili” adlı eseri, bu alanda ilmi bir değere sahip olan ilk eser olması sebebiyle çok önemli bir eserdir. Bu eser birçok İslami ilimler, modern bilim ve fikirler açısından da zengin bir bilgi birikiminin ürünüdür.
Bu makale, İlmi Araştırma Dergisi 04. sayı (Ekim 2004) 46. sayfada yayınlanmıştır.
http://ilmiarastirma.net/index.php?Pg=Publish&Journal=%C4%B0lmi%20Ara%C5%9Ft%C4%B1rma&Number=04